Yangınlara karşı korunma önlemleri tarih boyunca insanlığın gündemine oturmuştur. İlk çağlarda kamış, ahşap deri, tekstil korunaklar insanların sığınakları olmuştu. Sonraları bu sığınakların dış etmenlere ve yangına dayanıklılıkları sorun oldu. Bu sorunlar yaşanınca ilk başvurulan inşaat malzemesi, doğanın öz evlatları olan taşlar oldu. Taş evler, kaleler, köprüler ve anıtlar yaptılar. Bu eserler yüz yıllarca dış etkenlere ve yangınlara meydan okudu.
Bu konuda yakın tarihte yaşanmış olan Notre Dame Katedral yangınında taş duvar ve kulelere hiçbir şey olmazken çatı ve diğer donatılar tamamen yanmıştır.
İlerleyen zaman diliminde çok katlı binaların inşaatları ile birlikte mimarlar, inşaat mühendisleri, malzeme mühendisleri taşın yerine ikame edilecek daha hafif basınca dayanımı yüksek, yangına dayanıklı farklı ürünleri araştırdılar.
Mimarların kullandıkları malzemelerin dayanıklılıkları testler sonrası şu şekilde belirlendi:
Yangına Dayanıklı Yapı Malzemeleri
1. Doğal taşlar : dayanıklık sırasıyla Bazalt, Granit, Mermer, Kireçtaşları, traverten
2. Ateş tuğlası, tuğla, terakota pişmiş kil topraklardan ürünler
3. Beton demir donatı olması durumunda donatının beton içindeki konumu dayanıklılığı etkiler
4. Mineral Yünü taşıyıcı özelliği yoktur, alev almaz, ısıl izolasyon sağlar
5. Alçı, kaplama malzemesi olarak yapı sistemlerinin yangın güvenliğini sağlar
Bu ürünler dışında teknolojik olarak özel yapılar için yangına ve ısıya daha dayanıklı ürünler geliştirilmiştir. Ancak bu ürünlerin hepsi de daha maliyetli pahalı malzemeler olmuştur.
Taş kullanımlarında dikkat edilmesi gereken hususlar:
1. Malzeme Kalitesi: Kullanılan taşın türü ve kalitesi önemlidir. Bazalt granit ve mermer gibi bazı taşlar daha yüksek yangın direncine sahipken, kumtaşı ve killi kireçtaşı, volkanik tüfler ve altere taşlar, reçineli kompozit taşlar daha az dayanıklıdır.
2. Yapı Tasarımı: Taş binaların tasarımı da yangına dayanıklılığı etkileyebilir. İyi bir tasarım, yangın durumunda duman ve alevlerin yayılmasını önleyebilir. Kiliselerin ahşap donatılı çan kuleleri sorun yaşarken minareler içlerindeki taş merdivenleri ile birlikte yangına her koşulda dayanıklık gösterirler
3. İç Malzemeler: Taş binaların iç yapılarında kullanılan diğer malzemeler (ahşap, plastik vb.) yangına karşı daha az dayanıklı olabilir ve yangının yayılmasına neden olabilir.
4. Bakım ve Koruma: Taş binaların düzenli bakımı ve yangın koruma önlemleri alınması, yangına karşı dayanıklılıklarını artırabilir.
Tarihteki büyük şehir yangınlarından bazıları:
1. Roma Büyük Yangını (64): Roma’da meydana gelen bu yangın, Roma’nın büyük bir kısmını yıkıp yakmıştır.
2. Konstantinopolis / İstanbul Yangınları (406, 532, 1204): İstanbul tarihte birçok kez yangınlarla karşılaşmış ve büyük zararlar almıştır. 24 Temmuz 1660 tarihinde İstanbul’da meydana gelen yangında, şehrin üçte ikisini yanmış ve yaklaşık 4.000 kişi hayatını kaybetmiştir.
3. Londra Büyük Yangını (1666): Londra’da meydana gelen bu yangın, şehrin büyük bir kısmını yıkıp yakmıştır.
4. 1841 İzmir Yangını: 29 Temmuz 1841 tarihinde İzmir’de çıkan yangın, şehrin yaklaşık üçte ikisini ve on binlerce evi yaktı.
5. 1905 Edirne Yangını: 2 Eylül 1905 tarihinde Edirne’de meydana gelen yangın, yaklaşık 1.687 yapı kullanılamaz hale getirdi.
6. San Francisco Yangını (1906): Büyük deprem ve yangın, San Francisco’yu büyük
Türkiye Cumhuriyeti Dönemi
1. 6-7 Kasım 1955 tarihlerinde İstanbul’da çıkan yangın Beyoğlu’nda önemli hasarlara neden olmuştur.
2. 13 Kasım 2010 tarihinde Karabük’te meydana gelen yangında birçok bina ve arazi kullanılamaz hale gelmiştir.
3.19-20 Eylül 2015 tarihlerinde Adana’da çıkan yangında birçok bina ve iş yeri kullanılamaz hale gelmiştir.
4. 2025 Bolu Grand Kartal tel yangını 78 kişi hayatını kaybetmiş ve 7 katlı otel kül olmuştur.
Bu yangınların tamamında zararın büyümesinin nedeni ahşap binalar veya taş binalarda taşın yanıcı malzemelerle birlikte kullanılmış olmasıdır.
Sonuç olarak yangına karşı taş kullanımı en güvenli malzeme olup onu tuğla ve pişmiş kil malzemeler izlemektedir.
