Dünya genelinde en sık görülen Meslek Hastalıkları listesinin başında, Mesleki Akciğer Hastalıkları yer almaktadır. Çeşitli tozların ya da kimyasal maddelerin uzun süre solunması ile ortaya çıkan akciğer hastalıkları “Pnömokonyoz” olarak adlandırılmaktadır.”Silikozis” ise; özellikle taş ocağı, tünel, maden, döküm ve kum püskürtme (ör; kot taşlama) işçilerin silisyum tozlarını uzun süre solumaları sonucu gelişen ve ölümcül olabilen bir pnömokonyoz türüdür.
Silikozise neden olan silisyum dioksit ya da silika, dünyada en bol bulunan mineraldir. Silisyum akciğerler için son derece tahriş edici bir maddedir. Solunabilir çaptaki partiküllerin üst hava yollarını aşarak akciğerlere ulaşması yaygın iltihabi reaksiyon ile sonuçlanmaktadır. Hastalık sinsice ilerlemekte ve akciğer etkilenmesine bağlı rahatsızlığın belirti vermesi genellikle 20-30 yılı bulmaktadır. Fakat tozlara yoğun biçimde maruziyet varlığında, belirtiler 5-10 yılda ortaya çıkabilmektedir. Akciğer hastalığına bağlı başlıca yakınmalar; nefes darlığı, sık nefes alma, morarma, öksürük ve göğüs ağrısıdır. Yakınmaların ilerlemiş olgularda ortaya çıkması, tanıda gecikmeye yol açmaktadır. Silikozisin özel bir tedavisi yoktur. Yerleşmiş hastalıkta; yakınmaları azaltmaya ve yaşam kalitesini artırmaya yönelik tedavi uygulanmaktadır. Önemli olan hastalığı gelişmesinin önlenmesidir. Bunun için, çalışma koşulları sağlığa uygun hale getirilmeli yani çalışma alanları havalandırılmalı ve tozların solunmasını engelleyecek biçimde maske kullanımı sağlanmalıdır.
Mermer; kireç taşının ısı ve basıncın etkisiyle değişiklik geçirmesi sonucu, büyük oranda kalsit, magnezit, daha az miktarda hematit ve çok az miktarda silika gibi minerallerden oluşmuş bir yapıdır. Mermer türleri içindeki silika oranları büyük değişiklik göstermektedir. Mermer tozunun inert olmakla birlikte, silika içeriğine göre silikozise yol açabileceği öngörülebilir. Ancak, mermer tozuna maruziyete bağlı pnömokonyoz gösterilmemiştir.
İnorganik tozlara maruziyet sonucu, pnömokonyoz oluşmaksızın, akciğerlere ait yakınma ve bulgular ortaya çıkabilir. Çalışanlarda; öksürük, balgam çıkarma gibi yakınmalar ile solunum fonksiyon testlerinde hava yolu daralmasını gösteren bulgular saptanabilir. Bu tip yakınmalar, özellikle sigara içen çalışanlarda daha sık ve erken olarak ortaya çıkmaktadır. Yoğun toz maruziyetinde sigara içmeye de devam edilmesi durumunda, KOAH adı ile de bilinen kronik hastalık gelişmektedir. KOAH; temel olarak sigaraya bağlı, önlenebilir ve tedavi edilebilir olmakla birlikte, sigara içmeye devam edilmesi durumunda ilerleyici ve kişisel devamlı oksijen tedavisine mahkum eden bir hastalıktır.
Sonuç olarak mermer tozu; bu sahada çalışanlarda silikozise neden olmamakla birlikte, sigara da içilmesi durumunda, kronik solunum yakınmalarına yol açmaktadır. İşverenden mermer tozu konsantrasyonunu düşürücü önlemler alması beklenirken, çalışanlarında maske kullanması ve sigara içmemesi önerilir.
